Thấy gì từ việc ông trùm ma túy “gan lì” nhất Mexico bị bắt tại Mỹ?

Phần thưởng bất ngờ với đặc vụ Mỹ

Khi một chiếc máy bay 2 động cơ cánh quạt lao qua biên giới Mỹ - Mexico để thâm nhập trái phép vào Mỹ hôm 25/7, các đặc vụ hối hả chạy tới đón lõng tại một sân bay nhỏ gần thành phố El Paso (bang Texas). Máy bay hạ cánh, họ lập tức bắt giữ hai người đàn ông trên đó.

Một trong 2 người là con trai của Joaquin "El Chapo" Guzman - cựu thủ lĩnh của băng ma túy Sinaloa khét tiếng hiện đang bị giam giữ tại Mỹ. Người này đã lên kế hoạch đầu thú ngay khi máy bay cất cánh từ Mexico. Người còn lại, trùm buôn lậu ma túy huyền thoại Ismael "El Mayo" Zambada, đã bị người kia lừa lên máy bay, hãng tin Reuters dẫn lời hai quan chức đương nhiệm và hai cựu quan chức Mỹ hiểu rõ vụ việc cho biết.

Theo các nguồn tin, vụ bắt giữ Ismael "El Mayo" Zambada diễn ra sau nhiều lần thuyết phục đầu thú giữa giới chức Mỹ và Joaquin Guzman Lopez. Tuy nhiên, nhiều quan chức Mỹ không trông mong việc Joaquin Guzman sẽ tự nộp mình và đã rất sốc khi anh ta gửi một tin nhắn cho biết sẽ tới Texas cùng ông trùm ma túy mà Mỹ đã truy lùng gần 40 năm.

"El Mayo là phần thưởng bất ngờ", một quan chức Mỹ cho biết. Người này ẩn danh do không được phép phát biểu công khai về vụ bắt giữ. “Chẳng ai trong chúng tôi nghĩ tới việc đó”, quan chức giấu tên cho biết.

Joaquin Guzman đã thuyết phục Ismael "El Mayo" Zambada lên máy bay bằng cách nói rằng họ sẽ đi xem một khu bất động sản ở miền Bắc Mexico. Thế rồi, thay vì hạ cánh ở nơi mà Joaquin Guzman nói, chiếc máy bay đã bay thẳng tới Texas. Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) và Cơ quan An ninh nội địa (HSI), hai cơ quan thực hiện chiến dịch, đã huy động khẩn cấp các đặc vụ từ văn phòng địa phương của họ ở El Paso và tới sân bay chỉ chốc lát trước khi máy bay hạ cánh.

Một nhân viên tại sân bay Dona Ana County gần El Paso nói với Reuters rằng ông đã nhìn thấy một máy bay Beechcraft King Air hạ cánh vào chiều 25/7. “Hai người bước xuống từ máy bay... và bị các đặc vụ bắt giữ một cách ôn hòa”, nhân viên này cho biết, nhưng ông không tiết lộ tên vì sợ nguy hiểm.

Ismael "El Mayo" Zambada, 76 tuổi, đồng sáng lập băng đảng Sinaloa cách đây 3 thập kỷ với El Chapo. Hắn lãnh đạo một phe phái của Sinaloa và được coi là kẻ buôn lậu fentanyl hàng đầu vào Mỹ. Zambada đã bị một bồi thẩm đoàn ở bang Illinois khởi tố vào năm 2009. “Ismael Mario Zambada Garcia là người duy nhất dành toàn bộ cuộc đời trưởng thành của mình làm trùm buôn bán ma túy quốc tế cỡ lớn, nhưng chưa bao giờ phải ngồi tù một ngày nào”, một tuyên bố của Bộ Ngoại giao Mỹ khi đó cho biết.

Kể từ đó tới nay, giới chức Mỹ đã tìm cách bắt giữ Zambada nhưng không thành công. Vào năm 2021, họ tăng phần thưởng cho thông tin dẫn đến việc bắt ông trùm này lên 15 triệu USD nhằm hy vọng có thể tóm cổ được đầu sỏ ma túy “gan lì” nhất Mexico.

Vì sao con trai "El Chapo" gài bẫy Zambada?

Vụ bắt giữ bất ngờ Zambada và việc Joaquin Guzman phản bội ông ta đã gây chấn động giới buôn ma túy Mexico, đem đến những lo ngại về một tương lai xung đột đẫm máu trong nội bộ băng Sinaloa giữa hai phe phái quyền lực nhất, đồng thời cũng làm dấy lên câu hỏi: Vì sao Joaquin Guzman lại gài bẫy Zambada?

Joaquin Guzman là bộ não tài chính đằng sau một nhánh có tên Chapitos thuộc băng đảng ma túy Sinaloa mà hắn và 3 người anh em thừa hưởng từ người cha “El Chapo” Guzman. Nhóm tội phạm Mexico này đã vận chuyển hàng tỷ USD fentanyl qua biên giới, nuôi dưỡng cơn nghiện ma túy của hàng triệu người Mỹ và tàn phá các cộng đồng trên khắp xứ sở cờ hoa khi gây ra hàng nghìn cái chết vì sốc thuốc mỗi năm.

Fentanyl là một loại thuốc giảm đau có tác dụng mạnh hơn heroin từ 30 đến 50 lần và mạnh gấp 100 lần so với morphine. Loại thuốc này thường được kê cho những người mắc ung thư và các chứng đau mãn tính, được bán hợp pháp ở một số nước với giá chỉ vài USD. Rẻ, được sản xuất dễ dàng mà không phải phụ thuộc vào nguồn anh túc hay coca nên fentanyl gần đây trở thành “món” khoái khẩu với dân nghiện tại Mỹ và ngày càng có xu hướng lan rộng trong các cộng đồng do nguồn cung dồi dào từ những băng đảng Mexico, như băng Chapitos.

Để tiễu trừ băng đảng này, giới chức Mỹ đã treo giải thưởng 5 triệu USD cho cái đầu của Joaquin Guzman và mỗi người trong số 3 anh em còn lại của hắn. Năm ngoái, đặc nhiệm Mexico đã bắt giữ Ovidio, anh trai của Joaquin Guzman, trong một cuộc đột kích nhờ thông tin tình báo do Mỹ cung cấp. Đọ súng đẫm máu đã xảy ra và khoảng 100 sát thủ của băng Chapitos cùng 10 binh lính Mexico đã thiệt mạng.

Việc Oviedo bị bắt khiến, Joaquin Guzman cảm nhận được rằng tiếp tục buôn fentanyl vào Mỹ là con đường dẫn đến diệt vong. Hắn và các anh em còn lại quyết định từ bỏ việc buôn bán và sản xuất fentanyl, đồng thời ban bố lệnh cấm sản xuất và buôn bán loại ma túy này trên lãnh thổ của mình.

Các biểu ngữ ra lệnh cấm fentanyl đã được băng Chapitos treo công khai trên các cầu vượt, biển quảng cáo và công trường xây dựng ở Culiacan, thủ phủ bang Sinaloa. “Ở Sinaloa, việc bán, sản xuất, vận chuyển hoặc bất kỳ loại hình kinh doanh nào liên quan đến chất được gọi là fentanyl, bao gồm cả việc bán các sản phẩm hóa học để chế biến chất này, đều bị cấm vĩnh viễn”, các biểu ngữ viết. “Các bạn đã được cảnh báo. Trân trọng, anh em Chapitos”.

Một nhân viên cấp trung của Chapitos năm ngoái thậm chí xác nhận rằng băng đảng này đã giết nhiều kẻ không tuân theo chỉ thị mới, cố tình sản xuất fentanyl. Nhưng, những điều đó là chưa đủ với giới chức Mỹ. Vào tháng 9/2023, sau khi Ovidio bị dẫn độ sang Mỹ, Tổng chưởng lý Mỹ Merrick Garland tiếp tục gửi tới Chapitos lời đe dọa. “Hẳn ta sẽ không phải là người cuối cùng”, ông Garland nói.

Anne Milgram, người đứng đầu Cục Phòng chống ma túy Mỹ (DEA) cho biết vào thời điểm đó rằng DEA đã thâm nhập vào băng đảng Sinaloa và mạng lưới của Chapitos sâu tới mức đạt được "quyền truy cập chưa từng có vào thông tin về các cấp cao nhất của tổ chức này". Với cơ sở dữ liệu đó, DEA đã tổ chức hiệu quả nhiều vụ bắt cóc hoặc tiêu diệt nhiều đầu sỏ ma túy tại Mexico, mà cuộc đột kích dẫn tới việc bắt giữ Oviedo là một trong những ví dụ.

Trước áp lực ngày càng nghẹt thở từ phía Mỹ, Joaquin Guzman đã quyết định tự “nộp mình”, với món quà ra mắt chính là “bố già” gan lì nhất của băng Sinaloa: “El Mayo” Zambada.

Toan tính của Joaquin Guzman là gì?

Theo Oscar Hagelsieb, cựu đặc vụ cấp cao của HSI tại thành phố El Paso, bang Texas - người hiểu rõ về hoạt động này - sở dĩ Joaquin Guzman đầu hàng giới chức Mỹ vì hắn muốn tránh một kết thúc đẫm máu cho “sự nghiệp” buôn bán ma túy của mình. Hagelsieb tin rằng Joaquin Guzman quyết định hợp tác với giới chức Mỹ để đổi lấy mức án nhẹ hơn và cơ hội tận hưởng chiến lợi phẩm là một “sự nghiệp” buôn bán ma túy mới khi ra tù, vì hắn vẫn còn trẻ, mới 38 tuổi.

Trong khi đó, Matthew Allen - cựu đặc vụ phụ trách chi nhánh HSI ở bang Arizona, cơ quan lập cáo trạng đối với Guzman Lopez - cũng nói với hãng tin BBC rằng nhiều kẻ buôn ma túy, đặc biệt là những người thuộc thế hệ trẻ, nhận ra việc đầu thú và ngồi tù một thời gian rồi sau đó tha hồ tiêu tiền là lựa chọn tốt hơn việc đối mặt với nguy cơ bị đối thủ ở Mexico giết chết hoặc bị nhà chức trách bắt giữ và lãnh án tù chung thân. Càng đáng cân nhắc hơn khi nhiều người chỉ điểm được tham gia chương trình bảo vệ nhân chứng của DEA. "Họ thấy rằng theo cách này, họ sẽ phải ngồi tù nhưng sau đó sẽ không phải lo lắng suốt phần đời còn lại”, ông Allen phân tích.

Nếu quả thực Guzman Lopez tính toán như vậy thì vẫn phải xem liệu hắn có cơ hội ra tù để gây dựng lại đế chế ma túy hay không? Margarito Flores, một cựu đầu sỏ ma túy từng là chỉ huy của ông trùm El Chapo, cho biết sự phản bội rõ ràng đối với Zambada có thể sẽ gây ra một làn sóng bạo lực giữa các phe phái trong băng đảng Sinaloa. Nhiều cư dân Culiacan cũng cũng đang rỉ tai nhau rằng sau khi “bố già” Zambada bị bắt, thành phố này sẽ trở thành nơi diễn ra các cuộc đấu tranh giành quyền lực và trả thù đẫm máu chưa từng có giữa những kẻ buôn ma túy.

Nhà phân tích an ninh người Mexico Eduardo Guerrero cho biết một người con trai, cũng tên là Ismael Zambada, còn được gọi là Skinny Mayito, nhiều khả năng sẽ tiếp quản phe phái do cha mình lãnh đạo. Nóng tính và manh động hơn bố, liệu Skinny Mayito có tung hết lực lượng ra trả thù anh em Guzman Lopez? Và, các vụ thanh toán, tranh giành quyền lực giữa hai phe phái hùng mạnh nhất trong băng Sinaloa có dẫn tới sự sụp đổ của tổ chức buôn lậu ma túy khét tiếng nhất Mexico hay không? Đây là những câu hỏi mà người dân bang Sinaloa đang hỏi nhau mỗi ngày.

“Tôi không nghĩ đây là hồi kết của băng Sinaloa”, Ray Donovan, cựu Giám đốc điều hành DEA trả lời. Ông Donovan tin rằng con trai cả của El Chapo là Ivan hoàn toàn có thể thâu tóm quyền lực và đánh bại Skinny Mayito. “Hắn ta đã được El Chapo đào tạo và chuẩn bị để tiếp quản vị trí dẫn dắt gia đình”, Donovan nói đồng thời nhận định băng Sinaloa sẽ chuyển hướng sang buôn heroin nâu của Mexico hoặc thậm chí buôn lậu súng vào Mỹ thay vì tiếp tục với fentanyl.

Trong khi đó, một thành viên cấp trung của băng Sinaloa giấu tên thì nói với Báo Wall Street Journal rằng anh em Chapito rời khỏi hoạt động kinh doanh fentanyl một phần còn vì muốn giới chức Mỹ chuyển nỗ lực trấn áp sang băng đảng Jalisco New Generation, đối thủ chính của chúng và cũng là một nhà sản xuất fentanyl hàng đầu khác. “Nếu băng Jalisco bị Mỹ tiêu diệt, Sinaloa sẽ trở thành băng đảng thống trị thế giới ngầm tại Mexico”, thành viên kể trên khẳng định.