Nguồn lực quý báu từ cộng đồng kiều bào
Nhân dịp kỷ niệm 80 năm thành lập ngành ngoại giao, Chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài (Bộ Ngoại giao) Nguyễn Trung Kiên đã có bài viết "Kết nối nguồn lực kiều bào trong kỷ nguyên mới". Theo đó, ông Nguyễn Trung Kiên cho biết, hiện có hơn 6 triệu người Việt Nam sinh sống, học tập và làm việc tại hơn 130 quốc gia, vùng lãnh thổ. Đây là cộng đồng có tiềm năng lớn về tri thức, khoa học – công nghệ và kinh tế. Ước tính, trên 600.000 kiều bào có trình độ đại học trở lên, nhiều người giữ vị trí quan trọng trong các tập đoàn đa quốc gia, trường đại học, viện nghiên cứu danh tiếng.
Trong những năm gần đây, mạng lưới trí thức Việt kiều phát triển mạnh, với 10 mạng lưới đổi mới sáng tạo tại nhiều nước, hơn 2.000 chuyên gia và trên 30 hội trí thức. Họ tích cực tham gia các dự án nghiên cứu – phát triển, chuyển giao công nghệ, khởi nghiệp sáng tạo tại Việt Nam, góp phần nâng cao vị thế khoa học – công nghệ quốc gia.
Bên cạnh đó, kiều bào còn là nguồn lực kinh tế quan trọng. Từ năm 1993 đến 2024, kiều hối gửi về nước đạt trên 246 tỷ USD, tương đương tổng vốn FDI giải ngân cùng kỳ. Việt Nam luôn nằm trong nhóm 10 quốc gia nhận kiều hối nhiều nhất thế giới. Bên cạnh đó, đến cuối năm 2024, có 442 dự án đầu tư của kiều bào với tổng vốn đăng ký 1,725 tỷ USD, tập trung vào các lĩnh vực chế biến – chế tạo, bất động sản, du lịch… Những dự án này tạo việc làm, chuyển giao công nghệ và mở rộng thị trường cho hàng hóa Việt Nam.
Cộng đồng NVNONN cũng góp phần quảng bá văn hóa, nghệ thuật, ẩm thực, ngôn ngữ, du lịch Việt Nam. Tinh thần “tương thân tương ái” của bà con luôn được phát huy. Trong đại dịch COVID-19, kiều bào đã quyên góp hơn 80 tỷ đồng và nhiều vật tư y tế; năm 2020 hỗ trợ gần 1 triệu USD cho đồng bào miền Trung bị bão lũ; riêng năm 2024, hơn 57 tỷ đồng được gửi về giúp khắc phục hậu quả siêu bão Yagi.
Chính sách gắn kết kiều bào với Tổ quốc
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về NVNONN Nguyễn Trung Kiên, Đảng và Nhà nước ta luôn coi cộng đồng NVNONN là một bộ phận không tách rời của cộng đồng dân tộc Việt Nam, là nguồn lực quan trọng cho sự phát triển đất nước. Các chính sách đối với kiều bào nhất quán dựa trên tinh thần gắn kết lợi ích, tình cảm cội nguồn và lòng yêu nước, khuyến khích sự tham gia tự nguyện, trách nhiệm của bà con. Các chủ trương lớn từ Nghị quyết 36-NQ/TW, Chỉ thị 45-CT/TW, Kết luận 12-KL/TW đã xác định rõ định hướng lâu dài, coi công tác kiều bào vừa mang ý nghĩa tình cảm, vừa mang ý nghĩa chiến lược.
Đặc biệt, Bộ Chính trị đã ban hành 4 nghị quyết mang tính đột phá chiến lược, được coi là “bộ tứ trụ cột” (Nghị quyết 57, 59, 66, 68), đã mở ra hành lang chính sách thuận lợi, tạo điều kiện để kiều bào tham gia ngày càng sâu rộng vào công cuộc xây dựng đất nước. Cùng với đó, Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung Luật Quốc tịch Việt Nam (2025), nới lỏng điều kiện nhập và trở lại quốc tịch cho kiều bào; Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (2025) cùng nhiều luật khác như Luật Đất đai 2024, Luật Nhà ở 2023, Luật Kinh doanh Bất động sản 2023… Những thay đổi này không chỉ bảo vệ quyền lợi thiết thân của bà con, mà còn thể hiện sự chăm lo ngày càng cụ thể, sâu sắc hơn của Nhà nước đối với cộng đồng NVNONN, gắn kết kiều bào với quê hương đất nước.
Cùng với việc hoàn thiện thể chế, hoạt động gắn kết cộng đồng NVNONN ngày càng phong phú. Lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc, Bộ Ngoại giao… luôn dành thời gian gặp gỡ, tiếp xúc, đối thoại cởi mở để lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của bà con. Đây không chỉ là sự quan tâm mang tính biểu tượng, mà còn là cầu nối trực tiếp để chính sách phản ánh đúng hơn nhu cầu, nguyện vọng của cộng đồng.
Ủy ban Nhà nước về NVNONN đã triển khai nhiều đề án lớn như: “Huy động người Việt Nam ở nước ngoài tham gia giới thiệu, tiêu thụ sản phẩm và phát triển kênh phân phối hàng Việt Nam ở nước ngoài giai đoạn 2020–2024”; “Ngày tôn vinh tiếng Việt trong cộng đồng NVNONN giai đoạn 2023–2030”; Đề án “Phát huy nguồn lực người Việt Nam ở nước ngoài phục vụ phát triển đất nước trong tình hình mới.
Bên cạnh đó, nhiều diễn đàn, hội nghị toàn cầu đã được tổ chức, tiêu biểu là Hội nghị NVNONN toàn thế giới lần thứ IV và Diễn đàn Trí thức, Chuyên gia NVNONN năm 2024. Các chương trình thường niên như Xuân Quê hương, Trại hè Việt Nam, Đoàn kiều bào thăm Trường Sa và Nhà giàn DK1… ngày càng thu hút sự tham gia đông đảo, khơi dậy niềm tự hào dân tộc, tinh thần gắn bó với quê hương.
Những thách thức đặt ra và giải pháp
Theo ông Nguyễn Trung Kiên, bên cạnh thành tựu, công tác với NVNONN còn nhiều khó khăn. Về khách quan, sự khác biệt ngôn ngữ, văn hóa và khoảng cách thế hệ khiến việc tập hợp, kết nối không dễ dàng. Thế hệ trẻ sinh ra, lớn lên ở nước ngoài thường ít gắn bó trực tiếp với văn hóa Việt, trong khi áp lực hội nhập xã hội sở tại cũng khiến việc duy trì bản sắc, tiếng Việt gặp thách thức.
Về chủ quan, việc phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương chưa thật đồng bộ; thủ tục hành chính, pháp lý khi bà con về nước đầu tư còn vướng mắc. Công tác nắm bắt nhu cầu, thế mạnh từng nhóm kiều bào chưa sâu sát; trong khi đó, thông tin sai lệch trên mạng xã hội dễ tác động tiêu cực đến niềm tin của một bộ phận bà con.
Để khơi dậy và phát huy hơn nữa tiềm năng của cộng đồng NVNONN, Chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về NVNONN cho biết cần tập trung vào 3 trọng điểm kết nối, đó là kết nối giữa các cộng đồng kiều bào ở nhiều quốc gia để hình thành mạng lưới hợp tác rộng lớn; kết nối theo lĩnh vực chuyên môn, khuyến khích giao thoa liên ngành để hình thành sản phẩm, dịch vụ giá trị gia tăng cao và kết nối trực tiếp với đất nước, hài hòa lợi ích và tình cảm, bảo đảm vừa chăm lo đời sống kiều bào vừa khai thác tiềm năng đóng góp cho quốc gia.
Để hiện thực hóa, cần đồng bộ 5 nhóm giải pháp: hoàn thiện chính sách – pháp luật; xây dựng hạ tầng số kết nối chuyên gia và doanh nhân; đa dạng hóa hình thức kết nối từ hội nghị lớn đến các dự án thí điểm; chú trọng thế hệ trẻ thông qua chương trình trại hè, thực tập, hỗ trợ khởi nghiệp; và đẩy mạnh truyền thông, lan tỏa những câu chuyện thành công, phản bác thông tin sai lệch.
Nhìn tổng thể, trong tiến trình hội nhập hiện nay, cộng đồng NVNONN là bộ phận không thể tách rời của khối đại đoàn kết dân tộc. Việc kết nối kiều bào không chỉ mang ý nghĩa tình cảm mà còn là nhiệm vụ chiến lược, nhằm phát huy tối đa tiềm lực dân tộc, mở rộng không gian phát triển và nâng cao vị thế đất nước.
Mỗi người Việt, dù ở bất cứ đâu, đều có thể chung tay viết tiếp câu chuyện phát triển của Tổ quốc. Đích đến cuối cùng và xuyên suốt là củng cố khối đại đoàn kết dân tộc, gắn kết cộng đồng với quê hương, khơi dậy và lan tỏa sức mạnh Việt Nam trong kỷ nguyên mới.
